بوم‌گردی نوعی از گردشگری بوده که به بازدید از نواحی بومی یک منطقه اختصاص می یابد. در این نوع سفر بوم گردان علاوه بر استفاده از زیبایی های طبیعت و سایر جاذبه های منطقه، به حفظ مشخصه های زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی آن توجه ویژه ای دارند. تجربه نشان داده نواحی که از طبیعت بکر و جاذبه های بصری و فرهنگی غنی برخوردار هستند بیشتر از سایر نواحی مورد توجه بوم گردان قرار می گیرد. بر همین اساس ما در این مطلب قصد داریم ضمن معرفی بوم گردی شما را با موضوعات دیگری در این رابطه چون تاریخچه، تفاوت بوم‌گردی با گردشگری، اهداف آن، معرفی اقامتگاه های بوم گردی و غیره آشنا کنیم.
بوم‌گردی در لغت
واژه «بوم گردی» که معادل فارسی واژه «اکوتوریسم» است توسط فرهنگستان لغت با عنوان طبیعت گردی معنا شده است. علاوه بر آن واژه اکوتوریسم یا Eco Tourism از دو بخش تشکیل شده است که هر کدام از آنها معنای ویژه ای دارند. بخش اول این واژه با عنوان Eco به مفاهیم زیست محیطی اشاره دارد و برگرفته از مفاهیم یونانی است و بخش دوم آن Tourism که برای همه ما آشنا بوده به معنای گردشگری است. همچنین در زبان فارسی کلمه بوم معادل Eco در نظر گرفته شده و این واژه به صورت بوم گردی معنا شده است.
تاریخچه بوم گردی
اگر بخواهیم به تاریخچه واژه اکوتوریسم نگاه کنیم لازم است به دهه ۶۰ میلادی برگردیم. در سال ۱۹۶۰ شخصی به نام Hetzer از تعریف بوم‌گردی برای تلفیق سه واژه محیط زیست، فرهنگ و گردشگری استفاده کرد و آن را شیوه نوینی در سفر دانست. به عقیده Hetzer بوم گردی در کنار رشد گردشگری می تواند به حفظ محیط زیست و ارزش های بومی هر منطقه کمک زیادی کند. علاوه بر آن ردپایی از این روش نوین سفر در نوشته های شخصی به نام Lascurain در دهه ۸۰ میلادی نیز به چشم می خورد.
معرفی بوم‌گردی
امروزه از اصطلاح بوم گردی بیشتر از گذشته استفاده می شود و این واژه برای بسیاری از افراد و دوستداران سفر و طبیعت آشنا و ملموس است. اصطلاح بوم‌گردی یا اکوتوریسم برای سفرهایی استفاده می شود که منحصر به نواحی بومی و محلی یک منطقه بوده و در آن مسافران در اقامت های محلی و نشأت گرفته از فرهنگ و آداب و رسوم آن منطقه اسکان می یابند. افرادی که به این نوع سفر روی می آورند با عنوان بوم گرد شناخته می شوند و علاوه بر استفاده از جاذبه های طبیعی و بکر هر منطقه با ویژگی های بومی، فرهنگی و اجتماعی آن نیز آشنا می شوند.
با روی کار آمدن این نوع سفر در ایران دیگر اقامتگاه مسافران از انحصار هتل ها و مسافرخانه ها خارج شده و وارد مرحله جدیدی از اسکان گردشگران شد. امروزه با اطلاع رسانی بیشتر در این زمینه و همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با علاقه مندان به بوم‌گردی، در اغلب استان ها مراکزی برای رسیدگی و اسکان به بوم گردان در نظر گرفته شده است. یکی از این موارد می تواند ایجاد بخش مربوط به بوم گردی در ادارات گردشگری هر استان باشد که به منظور حمایت از افراد بومی برای افزایش کیفیت میزبانی و ساخت اقامتگاه های بوم‌گردی تأسیس شده است.
تفاوت بوم گردی با گردشگری
توریسم یا گردشگری یک مفهوم جامع بوده و به معنای جابجایی افراد از جایی به جای دیگر است که این جابجایی از ابعاد تجاری، اجتماعی و فرهنگی برخوردار باشد. این مفهوم به انواع مختلفی تقسیم می شود که یکی از آنها در رابطه با گردش در طبیعت و بوم‌گردی است. بوم گردی به عنوان یکی از شاخه های گردشگری به سفری گفته می شود که در آن مسافران ضمن استفاده از جاذبه های طبیعی، آگاهی خود را از زیست بوم محل و حفظ محیط زیست بالا می برند. از دیگر شاخه های گردشگری می توان به گردشگری تجاری، فرهنگی، غذایی و سلامت اشاره کرد.
افراد بوم گرد در رابطه با محیط زیست پیرامون خود از حس مسئولیت بالایی برخوردارند و به دنبال آشنایی با فرهنگ، روابط اجتماعی و آداب و رسوم زیست بوم های مختلف هستند. همچنین بوم گردها گوشه ای از فعالیت های خود را به کمک کردن به مردم بومی منطقه اختصاص می دهند و به اصطلاح یک مهمان خوش قدم برای افراد بومی به شمار می روند.
مسئله ای که در زمینه بوم‌گردی بدان توجه ویژه ای می شود مسئله آموزش است. افراد در این زمینه و در حین سفر همواره در حال آموزش و مرور نکات ضروری در رابطه با حفظ محیط زیست هستند و سعی دارند کمترین آسیب ممکن را از خود بر جای بگذارند. البته خود بوم گردی نیز به انواع مختلفی چون کوهنوردی، بیابان گردی، ساحل گردی، مردم شناسی و غیره تقسیم بندی می شود.
معرفی اقامتگاه بوم‌گردی
همانطور که می دانید اقامتگاه جایگاهی برای اسکان مسافران و گردشگران بوده که متناسب با زمینه‌ای که مورد استفاده قرار می گیرد از ویژگی ها و مزایای خاصی برخوردار است. اقامتگاه بوم‌گردی نیز به جایگاهی گفته می شود که به منظور اسکان و رفاه مسافران و افرادی که به طبیعت گردی و حفظ محیط زیست علاقه مند هستند طراحی شده است. اقامتگاه های بوم گردی یکی از اسباب ارتباط مسافران با فرهنگ و آداب و رسوم آن منطقه خواهد بود. البته طراحی این اقامتگاه ها باید به گونه ای باشد که کمترین آسیب به محیط زیست و زیست بوم آن منطقه وارد شود.
اغلب این اقامتگاه‌ها توسط افراد محلی و بومی ساخته می شوند و در طراحی آنها از ویژگی ها و مشخصه های بومی و خاص آن محل استفاده می شود. با این کار مسافران بیشتر با آداب و رسوم و مشخصه های فرهنگی آن محل آشنا می شوند و یک سفر شیرین و بیاد ماندنی را تجربه خواهند کرد. افرادی که به صورت حرفه ای در زمینه طراحی اقامتگاه ها فعالیت می کنند سعی دارند از ویژگی ها و مشخصه های بارز آن منطقه در طراحی اقامتگاه ها استفاده نمایند. نکته مهم در این رابطه حفظ بافت سنتی محل مورد نظر جهت ساخت اقامتگاه است که می توان آن را با وسایل و لوازم بومی و دست ساز محل تزئین کرد.
مورد دیگر در این رابطه نوع غذاهای ارائه شده در این اقامتگاه ها بوده که معمولاً از غذاهای بومی یا غذاهایی با چاشنی محلی در طبخ آنها استفاده می شود. توجه به صنایع و غذاهای بومی در این اقامتگاه ها باعث رونق هر چه بیشتر این عرصه و حفظ ارزش های آنها می شود. در واقع این اقامتگاه ها یک نوع کسب و کار و رونق اقتصادی برای ساکنان آن منطقه به شمار می روند.
عوامل تأثیرگذار بر کیفیت اقامتگاه های بوم گردی
در این بخش قصد داریم به چند مورد تأثیرگذار بر کیفیت و رونق اقامتگاه های بوم‌گردی بپردازیم که می توانند برای بسیاری از دوستداران بوم گردی دارای اهمیت باشد.
مورد اول ساختار و طراحی بومی اقامتگاه بوده که نمی توان از تأثیر بالای آن بر جذب بیشتر علاقه مندان به این زمینه چشم پوشی کرد؛ چرا که اغلب افراد به دنبال کسب تجربه های نو و متفاوت هستند. مورد دوم بی شک غذاهایی هستند که در این اقامتگاه ها یا پیرامون آن عرضه می شوند. هر فرد علاقه مند به فرهنگ و آداب و رسوم مختلف دوست دارد از غذاهای مختص به آن محل بچشد و یک حس متفاوت را تجربه کند.
مورد سوم توجه به وسایل و لوازمی است که در طراحی این اقامتگاه ها استفاده می شود. مکان هایی که با صنایع دستی و وسایل بومی آن منطقه تزئین می شوند جلب توجه بیشتری برای مسافران به همراه خواهند داشت. مورد چهارم مراسمات بومی و محلی است که می تواند در این اقامتگاه ها برگزار شود و قطعاً مشاهده و لمس نزدیک آنها برای هر مسافری خوشایند و فراموش نشدنی خواهد بود. بالاخره مورد پنجم که بسیار حائز اهمیت است توجه به حفظ محیط زیست بوده تا مسافران و بوم گردان با حداقل آسیب به محیط، سفر زیبا و به یاد ماندنی خود را پشت سر بگذارند.
هزینه اقامت های بوم‌گردی
همان طور که اشاره کردیم بوم گردی از مزایای بسیاری برخوردار بوده که یکی از مهمترین آنها هزینه های پایین این نوع مسافرت است. اقامتگاه های بوم‌گردی در مقایسه با هتل ها، مسافرخانه ها و ویلاها از قیمت های پایین تری برخوردار بوده، در حالی که خدمات ارائه شده در این مراکز کمتر از خدمات ارائه شده در هتل ها و مسافرخانه ها نیست. هر چند که در برخی هتل ها ممکن است خدمات سطح بالا و لاکچری به مسافران ارائه شود که در اقامتگاه های بوم گردی دیده نمی شود، ولی تجربه هایی که مسافران در این اقامتگاه ها کسب می کنند ممکن است در هتل های پنج ستاره هم یافت نشود.
سخن آخر
بوم‌گردی علاوه بر توسعه گردشگری سبب افزایش آگاهی افراد با آداب و رسوم، روابط اجتماعی و فرهنگ جوامع محلی می شود. البته در کنار آن مسافران و گردشگران با این موضوع نیز آشنا می شوند که حفظ محیط زیست و ارزش های بومی هر منطقه از ضروریات سفر و بوم گردی است. از آنجایی که این روش سبب توسعه گردشگری و افزایش درآمد ساکنان بومی هر منطقه می شود، این افراد با آغوش باز از بوم گردان استقبال می کنند و همین امر نیز باعث افزایش صفا و صمیمیت بین مردم می شود. بر همین اساس ما در این مطلب سعی کردیم شما را با جوانب مختلف بوم‌گردی آشنا کنیم که امیدواریم مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
